Projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (druk sejmowy nr 2069) po pierwszym czytaniu został skierowany do sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.
Projekt ustawy przewiduje m.in. podstawę prawną uznania pobytu obywateli Ukrainy za legalny w okresie 18 miesięcy (licząc od dnia 24 lutego 2022 r. do dnia który będzie określony w rozporządzeniu Rady Ministrów) w sytuacji kiedy przybył on (wszedł lub wjechał) legalnie na terytorium RP bezpośrednio z terytorium Ukrainy i zadeklarował zamiar pozostania na terytorium RP. W przypadku gdy wjazd obywatela Ukrainy na terytorium RP nie został zarejestrowany przez komendanta placówki Straży Granicznej podczas kontroli granicznej, jego pobyt na terytorium RP będzie rejestrowany po złożeniu wniosku w organie gminy o nadanie numeru PESEL (projektowana ustawa zakłada bowiem nadanie obywatelom Ukrainy – których sytuację będzie regulowała – numeru PESEL, a wraz z nadaniem numeru PESEL obywatele Ukrainy będą mogli uzyskać profil zaufany). Wniosek będzie musiał być złożony nie później niż 60 dni od dnia wjazdu na terytorium RP.
Rozwiązania dotyczące uznania pobytu za legalny nie będą miały zastosowania do obywateli Ukrainy posiadających: zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zezwolenie na pobyt czasowy, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany, którzy:
- złożyli w RP wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej lub w imieniu których takie wnioski zostały złożone,
- zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w RP na podstawie art. 28 ust. 1 lub art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.
W projekcie ustawy wprowadzono rozwiązanie, które umożliwia dostęp do polskiego rynku pracy obywatelom Ukrainy, których pobyt został uznany za legalny. Aby skorzystać z tego rozwiązania, podmiot powierzający wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy będzie obowiązany w terminie 7 dni od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy powiadomić za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – praca.gov.pl właściwy urząd pracy o powierzeniu mu pracy. W tym powiadomieniu trzeba będzie przekazać:
- informacje dotyczące siebie (czyli podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy tj. nazwę albo imię (imiona) i nazwisko, adres siedziby albo miejsca zamieszkania, numer telefonu lub adres poczty elektronicznej o charakterze służbowym, nr identyfikacyjny NIP i REGON – w przypadku podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą (albo numer PESEL – w przypadku osoby fizycznej), nr wpisu do rejestru podmiotów prowadzących agencje zatrudnienia – w przypadku podmiotu powierzającego wykonywanie pracy obywatelowi Ukrainy, który prowadzi agencję zatrudnienia świadczącą usługi pracy tymczasowej, symbol PKD oraz opis wykonywanej działalności związanej z pracą obywateli Ukrainy.
- dane osobowe obywatela Ukrainy tj. imię (imiona) i nazwisko, datę urodzenia, płeć, obywatelstwo, rodzaj numer i serię dokumentu podróży lub innego dokumentu stwierdzającego lub pozwalającego ustalić tożsamość oraz państwo, w którym wydano ten dokument, numer PESEL – o ile został nadany,
- rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy,
- stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy.
Minister właściwy do spraw pracy będzie zapewniał udostępnienie tych danych w drodze teletransmisji danych: Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Państwowej Inspekcji Pracy, Straży Granicznej, Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych – w zakresie niezbędnym do realizacji ich zadań ustawowych.
Obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostanie uznany lub był uznawany za legalny będzie się udzielało, na jego wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy, jednorazowo na okres 3 lat, licząc od dnia wydania decyzji.
Udzielenia zezwolenia będzie odmawiało w trzech przypadkach. Mianowicie wtedy, gdy:
- wymagały tego będą względy obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego,
- obowiązuje wpis danych obywatela Ukrainy do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany,
- obywatel Ukrainy złoży wniosek o udzielenie tego zezwolenia z uchybieniem terminu maksymalnego (wniosek można będzie składać nie wcześniej niż przed upływem 9 miesięcy od dnia przybycia na teren RP, ale nie później niż w okresie 18 miesięcy od dnia 24 lutego 2022 r.)
W postępowaniu w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w tym trybie nie będzie się rozpatrywało innych okoliczności niż legalny pobyt i w/w przesłanki do odmowy zezwolenia.
Planowane jest, że obywatel Ukrainy, któremu udzielono zezwolenia na opisany pobyt czasowy będzie uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
W zakresie nieuregulowanym w projektowanej ustawie – do zezwolenia na pobyt czasowy, stosować się będzie przepisy ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach.
Planowane jest także, że w przypadku obywatela Ukrainy przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będzie uznany za legalny – łączny czas świadczenia pomocy przy zbiorach chmielu, owoców, warzyw, tytoniu, ziół i roślin zielarskich na podstawie umów o pomocy przy zbiorach, o którym mowa przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników – ulegnie przedłużeniu z mocy prawa na okres tego pobytu.