Ruszyły prace w Sejmie RP nad nowelizacją warunków pomocy obywatelom Ukrainy

W dniu 9 września br. do Sejmu RP wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (druk nr 1685).

Został on skierowany od razu na pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu RP, które odbyło się w dniu 10 września br. i przedstawiony przez p. Macieja Duszczyka, Podsekretarza Stanu w MSWiA.

Wcześniej,5 września br. w/w projekt ustawy został przyjęty przez Stały Komitet Rady Ministrów, z zastosowaniem przyśpieszonego trybu odrębnego, polegającego m.in. na pominięciu etapu rozpatrzenia projektu przez komisję prawniczą.

Omawiany projekt został po I czytaniu skierowany do prac w sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.

Komisja ta będzie rozpatrywać omawiany projekt 11 września br.

Co z prezydenckim projektem nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy?

Przedstawiony przez Prezydenta RP projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw 5 września br. został zwrócony przez Marszałka Sejmu RP w celu uzupełnienia uzasadnienia.

Jak w obecnej sytuacji powinni postąpić pracodawcy?

Można założyć, że właśnie rozpoczęty parlamentarny proces legislacyjny zakończy się do 30 września br. – jednakże jeszcze nie można mieć całkowitej pewności.

Zatem gorąco rekomendujemy udział – już 22 września br. – w szkoleniu pt. „Legalizacja pobytu i pracy obywateli Ukrainy przed i po 30.09.2025 r. oraz zatrudnienie pozostałych cudzoziemców po zmianach”.

Poprowadzi je p. Cezary Pytlarz – znakomity i doświadczony ekspert, znający mechanizmy rynku pracy, który w trakcie szkolenia omówi wszystkie warianty zabezpieczające przedsiębiorców przed zagrożeniem utraty możliwości dalszego zatrudniania cudzoziemców.

Nie warto stresować się na zapas – wiedza uzyskana w trakcie szkolenia zapewni Państwu spokój i pragmatyczne podejście do wyzwania, jakie obecnie stanowi poprawne zatrudnianie cudzoziemców.

Szczegółowy program szkolenia oraz formularz zgłoszeniowy do zapisania się znajdziecie Państwo w poniższym linku:

Legalizacja pobytu i pracy obywateli Ukrainy przed i po 30.09.2025 r. Oraz zatrudnienie pozostałych cudzoziemców po zmianach

Jeżeli jesteście Państwo ciekawi, jakie rozwiązania prawne przewiduje omawiany projekt – czytajcie dalej:

Projektodawcy informują, że nowe przepisy rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu weryfikacji prawa do świadczeń na rzecz rodziny dla cudzoziemców oraz o warunkach pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (druk nr 1685) – przewidują wprowadzenie w szczególności następujących rozwiązań prawnych:

przedłużenie preferencji podatkowych stanowiących podatkowe wsparcie w związku z trwającym konfliktem w Ukrainie do końca 2026 r. w celu nieutrudniania udziału w projektach wsparcia uchodźców, finansowanych ze środków zagranicznych;
zmiany w ustawie z o zawodach lekarza i lekarza dentysty mające na celu uszczelnienie tzw. systemu uproszczonego umożliwiającego wykonywanie zawodu lekarza i lekarza dentysty przez obywateli Ukrainy oraz inne osoby, które uzyskały kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty poza UE;
zmiany w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych umożliwiające ZUS-owi weryfikację danych dotyczących dziecka, na które jest ustalane lub weryfikowane prawo do świadczenia wychowawczego i osób pobierających te świadczenia;
zmiany w ustawie o ewidencji ludności mające na celu:
weryfikację pobytu dzieci na terytorium RP przy nadawaniu numeru PESEL,
umożliwiające przekazywanie przez ministra właściwego do spraw informatyzacji z Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności danych cudzoziemców (z wyłączeniem obywateli UE, obywateli państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), obywateli Konfederacji Szwajcarskiej, obywateli Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, o których mowa w art. 10 ust. 1 lit. b lub d Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz rodzin ww. cudzoziemców), do rejestru, prowadzonego przez Komendanta Głównego Straży Granicznej, w celu weryfikacji zgodności danych w rejestrach państwowych;
zmiany w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, które wprowadzają warunek, dotyczący aktywności zawodowej bądź podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu – do otrzymania świadczenia „Dobry Start”;
zmiany ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej – umożliwiające właściwym okręgowym izbom pielęgniarek i położnych przedłużenie warunkowego prawa wykonywania zawodu, które zostało przyznane na podstawie zgody Ministra Zdrowia na wykonywanie zawodu pielęgniarki lub położnej na terytorium RP w ramach tzw. procedury uproszczonej, do czasu ukończenia kształcenia zgodnego z wymogami UE i kontynuację zatrudnienia w zawodzie pielęgniarki lub położnej na terytorium RP, jednak nie dłużej niż o 3 lata;
zmiany w ustawie z o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci:
mające na celu powiązanie prawa do świadczenia wychowawczego dla cudzoziemców z państw trzecich, z aktywnością wnioskodawcy na rynku pracy oraz nauką dzieci w polskiej szkole.

Za osoby aktywne zawodowo w projektowanej ustawie uznane zostaną nie tylko te, aktualnie zatrudnione, lecz również te, które były zatrudnione, tj.: osoby pobierające zasiłek dla bezrobotnych, zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, zasiłek wychowawczy czy świadczenia emerytalne lub rentowe etc. Osoby te pomimo braku aktualnego zatrudnienia pozostają w kręgu osób związanych z rynkiem pracy, bowiem aby nabyć prawo do jednego z tych świadczeń musiały przez określony czas pozostawać aktywne zawodowo.

Dodatkowo w celu przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu cudzoziemców z państw trzecich, dla osób niepracujących, które zarejestrują się jako bezrobotne, zostanie wprowadzona możliwość uzyskania prawa do świadczenia wychowawczego przez okres 3 miesięcy lub w przypadku opiekunów co najmniej 3 dzieci przez okres 6 miesięcy, jeżeli spełniają pozostałe warunki do świadczenia na troje lub więcej dzieci.

Warunek aktywności zawodowej nie będzie dotyczył osób, które wnioskują o ustalenie prawa lub mają prawo do świadczenia na dziecko będące obywatelem RP lub legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym bądź znacznym stopniu niepełnosprawności. Mechanizmy te zabezpieczą cudzoziemców, którzy jeszcze nie podjęli zatrudnienia po przyjeździe do Polski, lub je utracili na pewien okres oraz tych, którzy wychowują dzieci z niepełnosprawnością.

umożliwiające ZUS, w celu wypłaty świadczeń lub ich wstrzymania, comiesięczną weryfikację w rejestrze prowadzonym przez Komendanta Głównego Straży Granicznej spełnienia przesłanki zamieszkiwania cudzoziemców na terenie RP;
zmiany w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, mające na celu:
powiązanie prawa do wypłaty świadczeń na rzecz rodziny z aktywnością zawodową jednego z rodziców,
przedłużenie do dnia 4 marca 2026 r. okresu:
w którym pobyt na terytorium RP obywateli Ukrainy, którzy przybyli na to terytorium w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, jest uznawany za legalny, związanego z tym dostępu do rynku pracy, edukacji, świadczeń zdrowotnych, świadczeń społecznych oraz możliwości pobytu osób należących do grup wrażliwych w obiektach zbiorowego zakwaterowania,
w którym organ gminy może upoważnić pracowników administracji publicznej lub jednostek organizacyjnych danej gminy, zgłoszonych przez ich pracodawców jako wolontariuszy do wykonywania czynności wynikających z art. 4 ustawy i art. 10 ust. 1 pkt 10 ustawy o ewidencji ludności,
w którym dopuszcza się tymczasowe wykorzystanie oddanego do użytkowania obiektu budowlanego, na potrzeby zamieszkania zbiorowego obywateli Ukrainy, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy,
ważności wizy krajowej obywatela Ukrainy oraz zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego obywatelowi Ukrainy, terminu do opuszczenia przez obywatela Ukrainy terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz terminu dobrowolnego powrotu obywatela Ukrainy, okresu ważności kart pobytu, polskich dokumentów tożsamości cudzoziemca oraz dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany” wydanych obywatelom Ukrainy, okresu, w którym pobyt obywatela Ukrainy na terytorium RP na podstawie: wizy Schengen wydanej przez organ polski, wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, dokumentu, o którym mowa w art. 1 ust. 2 lit. a rozporządzenia Rady (WE) nr 1030/2002 z dnia 13 czerwca 2002 r. ustanawiającego jednolity wzór dokumentów pobytowych dla obywateli państw trzecich, wydanego przez właściwy organ innego państwa obszaru Schengen, albo innego dokumentu pobytowego wydanego przez organ tego państwa, uprawniającego do podróży po terytorium innych państw tego obszaru oraz w ramach ruchu bezwizowego uznaje się za legalny, okresu niestosowania art. 142 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach w postępowaniach w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej,
w którym udziela się obywatelowi Ukrainy zezwolenia na pobyt czasowy na okres 1 roku, licząc od dnia wydania decyzji, w przypadku gdy nie spełnia on wymogów udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na deklarowany cel pobytu lub okoliczności, które są podstawą ubiegania się o to zezwolenie, nie uzasadniają jego pobytu na terytorium RP przez okres dłuższy niż 3 miesiące lub wobec obywatela Ukrainy zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę udzielenia mu zezwolenia na pobyt czasowy inne niż określone w art. 100 ust. 1 pkt 2–5 lub art. 165 ust. 1 ustawy. o cudzoziemcach lub gdy udziela się obywatelowi Ukrainy zezwolenia na pobyt czasowy na okres 6 miesięcy w sytuacji, o której mowa w art. 181 ust.1 lub art. 185a ustawy o cudzoziemcach,
w którym można nie wszczynać, w przypadkach, o których mowa w art. 302 ust. 1 pkt 1–8 i 10–16 ustawy o cudzoziemcach, postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu wobec obywatela Ukrainy, a wszczęte postępowanie w tej sprawie umorzyć, jeżeli przemawia za tym ważny interes tego obywatela,
w którym umożliwia się prowadzenie w grupie międzyszkolnej dodatkowej nauki języka polskiego,
w którym bieg terminów na załatwienie spraw dotyczących udzielenia cudzoziemcowi: a) zezwolenia na pobyt czasowy, b) zezwolenia na pobyt stały, c) zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej; zmiany: a) zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, b) zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji; cofnięcia cudzoziemcowi: a) zezwolenia na pobyt czasowy, b) zezwolenia na pobyt stały, c) zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej – w postępowaniach prowadzonych przez wojewodę nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres;
wykluczenie możliwości nadawania uprawnień obywatelom Ukrainy, którzy krótkoterminowo przekraczają granicę na podstawie zezwolenia na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego,
doprecyzowanie obowiązku przekazywania przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, który tworzy oraz prowadzi w systemie teleinformatycznym krajowy zbiór rejestrów, ewidencji i wykazu w sprawach cudzoziemców, informacji o dokumentach potwierdzających posiadanie statusu powodującego wyłączenie stosowania ustawy na podstawie art. 2 ust. 3, co pozwoli na prawidłowe prowadzenie rejestru Komendantowi Głównemu Straży Granicznej,
zmianę zakresu danych przechowywanych w rejestrze Komendanta Głównego Straży Granicznej poprzez usunięcie własnoręcznego podpisu, doprecyzowanie obowiązku wpisywania danych z dokumentów stanowiących podstawę przekroczenia granicy oraz dodanie odcisków linii papilarnych w celu jednoznacznej identyfikacji osób,
nałożenie wymogu przy nadawaniu numeru PESEL osobistej obecności dzieci bez względu na wiek,
zniesienie konieczności zapewnienia przez organ gminy realizacji zadania pobierania odcisków palców w miejscu pobytu osoby,
doprecyzowanie sposobu potwierdzania więzów rodzinnych, o których mowa w art. 4 ust. 4 pkt 20, dokumentami stanu cywilnego lub innymi dokumentami wydanymi przez właściwe władze kraju,
wprowadzenie możliwości wykorzystania mechanizmów identyfikacji biometrycznej w obszarze wizerunku osoby przy nadawaniu numeru PESEL,
umożliwienie zmian technicznych sposobu rejestracji w rejestrze PESEL danych dotyczących zmiany statusu UKR;
wskazanie organu gminy właściwego do rejestracji danych cudzoziemca ze statusem UKR,
ujednolicenie odesłań zawartych w art. 10 dotyczących pobrania dokumentu elektronicznego do aktualnych przepisów prawnych,
podniesienie wymaganego minimum liczby mieszkańców, aby uznać ośrodek za obiekt zbiorowego zakwaterowania, z 10 do 20 z jednoczesnym zachowaniem wszystkich wyjątków od tej zasady oraz dodaniem wyjątku odnośnie ośrodków dedykowanych dla osób, o których mowa art. 27e, za zgodą ministra właściwego do spraw rodziny,
określenie terminu zakończenia przyjmowania uchodźców wojennych z Ukrainy do ośrodków zbiorowego zakwaterowania na 31 października 2025 r., poza grupami wrażliwymi wskazanymi w ustawie,
doprecyzowanie grup wrażliwych, którym wojewoda nadal będzie mógł udzielać pomocy,
doprecyzowanie przypadków, w których wojewoda może wykwaterować obywatela Ukrainy z ośrodka,
zmianę części przyjętych rozwiązań dotyczących Funduszu Pomocy, w zakresie wykorzystywania odsetek, pełnienia nadzoru przez Ministra Finansów oraz katalogu źródeł finansowania,
zakończenie utrzymywania portalu Praca w Polsce,
doprecyzowanie przepisów dotyczących pieczy zastępczej poprzez wskazanie, iż sprawowanie nadzoru nad opiekunami przez jednostki powiatu powinno uwzględniać również przestrzeganie praw dziecka,
doprecyzowanie przesłanek do otrzymania świadczenia wychowawczego, tak by wypłacane było również na dzieci, które ukończyły szkołę ponadpodstawową przed ukończeniem 18. roku życia oraz spełniają obowiązek nauki poprzez uczęszczanie do uczelni, należącej do polskiego systemu szkolnictwa wyższego, uczęszczanie na kwalifikacyjne kursy zawodowe albo na praktykę absolwencką,
przywrócenie wymogów, obowiązujących dla placówek sprawujących opiekę nad dziećmi, których stosowanie mogło być czasowo zawieszone,
wprowadzenie ograniczeń w zakresie możliwości korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej przez obywateli Ukrainy. którzy nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, poprzez wyłączenie następujących świadczeń: programów zdrowotnych, rehabilitacji leczniczej, leczenia stomatologicznego, programów lekowych, ratunkowego dostępu do technologii lekowych, świadczeń opieki zdrowotnej polegających na przeszczepianiu lub zastosowaniu u ludzi komórek, w tym komórek krwiotwórczych szpiku, krwi obwodowej oraz krwi pępowinowej, tkanek i narządów pochodzących od żywego dawcy lub ze zwłok, zabiegów endoprotezoplastyki i usunięcia zaćmy, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych dostępnych w aptece na receptę, objętych refundacją, zaopatrzenia w wyroby medyczne, na zlecenie osoby uprawnionej, oraz ich naprawy. Powyższe wyłączenie nie będą miały zastosowania do osób, które nie ukończyły 18 lat,
doprecyzowanie, że zezwolenia na pobyt czasowy wydawane na okres 1 roku, licząc od dnia wydania decyzji, w przypadku gdy obywatel Ukrainy nie spełnia wymogów udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na deklarowany cel pobytu lub okoliczności, które są podstawą ubiegania się o to zezwolenie, nie uzasadniają jego pobytu na terytorium RP przez okres dłuższy niż 3 miesiące, lub wobec obywatela Ukrainy zachodzą okoliczności uzasadniające odmowę udzielenia mu zezwolenia na pobyt czasowy, mogą być udzielone tylko raz,
rozszerzenie katalogu przesłanek do uchylenia zezwolenia z art. 42a, w sytuacji gdy obywatel Ukrainy:
złożył wniosek zawierający nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje lub dołączył do niego dokumenty zawierające takie dane lub informacje, lub
zeznał on nieprawdę lub zataił prawdę albo podrobił lub przerobił dokument w celu użycia go jako autentycznego lub takiego dokumentu używał jako autentycznego,
w przypadku gdy związek małżeński został zawarty w celu obejścia przepisów określających zasady i warunki wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ich przejazdu przez to terytorium, pobytu na nim i wyjazdu z niego,
aktualizację wymogów do nabycia statusu CUKR oraz uregulowanie legalności pobytu obywateli Ukrainy, którzy do 4 marca 2026 r. złożą wniosek o status CUKR, do czasu uzyskania rozstrzygnięcia,
kontynuowanie do 31 grudnia 2025 r. wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy,
wydłużenie obowiązywania przepisów umożliwiających w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy, przydzielenia nauczycielowi, za jego zgodą, godzin ponadwymiarowych,
umożliwienie przydzielania godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela nauczycielowi języka polskiego, za jego zgodą, także w szkole, w której nie utworzono dodatkowego oddziału w celu zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy, w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium tego państwa,
wydłużenie okresu, w którym zniesiono:
wymóg potwierdzenia znajomości języka polskiego dokumentem, o którym mowa w art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych w przypadku zatrudnienia na stanowisku pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 ustawy – Prawo oświatowe, osoby nieposiadającej obywatelstwa polskiego – osoba zatrudniona na tym stanowisku musi posiadać znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki,
wymóg potwierdzenia znajomości języka polskiego dokumentem, o którym mowa w art. 11 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych, w przypadku zatrudnienia na stanowisku asystenta międzykulturowego, o którym mowa w art. 165 ust. 8a ustawy – Prawo oświatowe, osoby nieposiadającej obywatelstwa polskiego – osoba zatrudniona na tym stanowisku musi posiadać znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki,
stosowanie przepisu art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, na określonych, wskazanych stanowiskach;
wydłużenie do 4 marca 2026 r. okresu, w którym możliwe jest świadczenie usług psychologicznych na rzecz obywateli Ukrainy przez przebywających na terytorium RP obywateli Ukrainy posiadających odpowiednie wykształcenie uzyskane w Ukrainie,
wprowadzenie przepisów umożliwiających zawieszenie biegu terminów w sprawach administracyjnych dotyczących wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej,
doprecyzowanie terminu, w jakim należy złożyć ostatnie sprawozdanie z wykonania ustawy;
zmiany w ustawie wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka – „Aktywny rodzic” przewidujące możliwość wstrzymania świadczenia w przypadku niespełnienia przesłanek ustawowych oraz doprecyzowujące katalog niezbędnych dokumentów (danych) dołączanych do wniosku o to świadczenie, co pozwoli na uszczelnienie systemu wypłaty świadczeń;
zmiany umożliwiające ZUS-owi odstąpienie od przepisów o zamówieniach publicznych w związku z pilnym wdrożeniem zadań polegających na weryfikacji nabywania prawa do świadczeń na rzecz rodziny oraz zasad przyznawania i wypłacania tych świadczeń.